Prvi dan zime: Najkraći dan u godini je važniji nego što mislimo, evo i zašto
Pred nama je najduža noć 2025. godine/Freepik
Zimski solsticij je tu i označava najkraći dan u godini te početak astronomske zime.
Meteorološka zima započela je 1. decembra, ali neki ipak čekaju solsticij kako bi obilježili pravi početak sezone.
Tehnički gledano, solsticij je tačno određen trenutak, a ne cijeli dan. U 2025. godini on nastupa 21. decembra u 16.03 sati, u našoj vremenskoj zoni. To je trenutak kojem se mnogi raduju jer od tada dani ponovo počinju da se produžavaju i imamo sve više dnevnog svjetla.
Šta je zimski solsticij i šta se tada događa?
Riječ "solsticij" potiče od latinskih riječi sol (Sunce) i sistere (stajati mirno).
Zimski solsticij je trenutak kada se čini da Sunce "stoji mirno", nalazeći se direktno iznad Tropika Jarca, najjužnije geografske širine do koje Sunce godišnje dolazi. To južnoj hemisferi donosi najduži dan u godini, jer Sunce tamo dostiže svoj najviši položaj na nebu. Istovremeno, sjeverna hemisfera dobija najmanje Sunčeve svjetlosti i, posljedično, najveću količinu tame.
Do solsticija dolazi zato što je Zemlja nagnuta na svojoj osi za 23,5 stepena, što utiče na to nad kojim dijelom planete se Sunce u određenom trenutku nalazi direktno iznad, prenosi BBC.
Nakon zimskog solsticija Sunce se ponovo počinje kretati prema sjeveru u odnosu na ekvator, sve dok šest mjeseci kasnije ne dostigne svoju najsjeverniju tačku, iznad Tropika Raka, čime nastupa ljetni solsticij. Na polovini puta između dva solsticija nalaze se ravnodnevnice, kada se Sunce nalazi direktno iznad ekvatora.
Zašto se datum solsticija mijenja?
Datum zimskog solsticija može se blago razlikovati iz godine u godinu. Razlog za to je činjenica da Zemlji treba oko 365,24 dana (uz mala odstupanja) da obiđe Sunce, što ne čini tačno jednu kalendarsku godinu. Zbog toga se vrijeme solsticija svake godine pomjera za oko šest sati, što tokom četiri godine iznosi cijeli jedan dan. Tada se uvodi prijestupna godina, odnosno dodatni dan u kalendaru, čime se solsticij vraća na raniji datum.
Na tačno vrijeme solsticija utiču i drugi faktori, poput promjena u dužini Zemljine orbite te laganog "njihanja" Zemljine ose uzrokovanog njenom rotacijom.
Da li je solsticij početak zime?
To zavisi od načina na koji definišemo godišnja doba.
Meteorološka zima počinje 1. decembra, otprilike tri sedmice prije solsticija, i traje do posljednjeg dana februara.
Razlog je što meteorolozi godinu dijele na četiri jednaka tromjesečja: proljeće traje od marta do maja, ljeto od juna do augusta, jesen od septembra do novembra. Na taj način vremenski podaci se standardizuju, koriste se isti datumi svake godine i olakšava se praćenje klimatskih promjena kroz vrijeme.
Astronomska godišnja doba, međutim, definišu se položajem Zemlje u njenoj orbiti i obilježena su solsticijima i ravnodnevnicama. Prema tom kriteriju, zimski solsticij označava prvi dan zime.
