Za nekoliko dana Zemlja će najbliže prići Suncu: Zašto nas onda ne grije jače, odgovor leži u ovome
Početkom januara 2026. godine Zemlja će se naći u perihelu, tački u svojoj orbiti u kojoj je najbliža Suncu. Taj trenutak nastupa 3. januara, kada će naša planeta biti oko 2,5 miliona kilometara bliže Suncu nego u afelu, odnosno tački najveće udaljenosti. Iako to može djelovati nelogično stanovnicima sjeverne hemisfere, upravo tada na tom dijelu planete traje zima.
Razlog za godišnja doba ne leži u udaljenosti Zemlje od Sunca, već u nagibu Zemljine ose, koja je nagnuta za oko 23,5 stepeni u odnosu na ravan orbite. Kada je jedna hemisfera nagnuta prema Suncu, prima više sunčeve svjetlosti i ima ljeto, dok suprotna hemisfera, koja je nagnuta od Sunca, ima zimu. Zbog toga se na južnoj hemisferi perihel događa tokom ljeta, dok je na sjevernoj hemisferi tada zima.
Perihel i afel nastaju zbog eliptične putanje Zemlje oko Sunca. Iako se orbita često pojednostavljeno prikazuje kao kružna, ona je zapravo blago izdužena elipsa, čiji se oblik kroz veoma duga vremenska razdoblja mijenja pod utjecajem gravitacije najvećih planeta Sunčevog sistema, prije svega Jupitera i Saturna. NASA pojašnjava da te promjene utiču na tzv. ekscentricitet orbite, odnosno na to koliko se ona razlikuje od savršenog kruga, a time i na udaljenost između Zemlje i Sunca tokom godine.
Zemljina orbita danas ima veoma mali ekscentricitet, oko 0,0167, što znači da je gotovo kružna. Zbog toga su godišnja doba približno iste dužine, ali ipak ne potpuno jednaka. Astronomski gledano, godišnja doba zavise od toga kroz koji dio orbite Zemlja prolazi, a zbog Keplerovog drugog zakona Zemlja se kreće brže kada je bliže Suncu, a sporije kada je dalje. Kako je afel trenutno tokom ljeta na sjevernoj hemisferi, to ljeto traje nekoliko dana duže nego zima.
NASA objašnjava da linija koja spaja planetu i Sunce u jednakim vremenskim intervalima zahvata jednake površine prostora, što znači da brzina kretanja planete varira duž orbite. Upravo zbog toga Zemlja kraće boravi u perihelu, gdje se kreće najbrže, a duže u afelu, gdje je njeno kretanje sporije.
Današnji raspored perihela i afela nije trajan. Vremenom se njihov položaj u odnosu na kalendar pomjera, jer kalendarska godina ne odgovara savršeno stvarnom orbitalnom kretanju Zemlje. Prije nekoliko stoljeća, perihel se poklapao s decembarskim solsticijem, dok će se u dalekoj budućnosti, prema podacima portala Timeanddate.com, približiti proljetnoj ravnodnevnici. Zbog toga je činjenica da se Zemlja danas najviše približava Suncu tokom zime na sjevernoj hemisferi samo privremena kosmička podudarnost, koja se kroz hiljade godina stalno mijenja.
