Varijantno trasiranje Gradske brze ceste u Sarajevu: Panoramski pogled na grad bio bi značajan prilog
Ukoliko na lokalitetu Korija ne postoje prostorne mogućnosti za razvijanje kompletnog i uslovnog saobraćajnog priključka, Gradsku brzu cestu je od petlje koja bi se locirala sjeverno od naselja Obhođa opcionalno moguće voditi kroz tunel ispod brda Borije, čime bi se Gradska brza cesta dovela do lokaliteta gdje magistralni put M-5 premošćuje rijeku Lapišnicu. Na lokalitetu ušća Lapišnice u Miljacku postoji znatno veći prostor na kome bi se mogla razviti adekvatna saobraćajna petlja kojom bi se Gradska brza cesta koja dolazi iz smjera sjeverozapada priključila na magistralni put M-5 Sarajevo - Pale.
Izuzetno je važno imati u vidu obrise trase Brze ceste Sarajevo - Beograd koja je planirana s početkom u Istočnom Sarajevu. Teritorijem Kantona Sarajevo bi prolazila nizom tunela padinama Soukbunara, Mahmutovca i Jarčedola sve do lokaliteta Lapišnice, gdje je planirana petlja radi veze na magistralni put M-5, odakle je brza cesta usmjerena dalje prema istoku kroz Republiku Srpsku, sa odvajanjem jednog kraka prema Goraždu. Stoga je na lokalitetu Lapišnice moguće objedinjavanje spoja Gradske brze ceste i Brze ceste Sarajevo - Beograd sa magistralnim putem M-5.
Benefiti varijantnog trasiranja
Predloženim varijantnim rješenjem trase kroz općine Novi Grad i Novo Sarajevo izbjegava se preplitanje Gradske brze ceste sa važnim cestovnim saobraćajnicama i željezničkom prugom. Izbjegavajući gusto izgrađene niže dijelove naselja Boljakov Potok, Buča Potok i Pofalići, trasa se pogodno usmjerenim tunelom dovodi na prostor lokaliteta Odžakovići koji se odlikuje izrazitim slobodnim prostorom, kojim dominira preduzeće Zrak, čiji je kompleks izrazito velike ukupne površine u većinskom vlasništvu Federacije Bosne i Hercegovine. S obzirom na to da je Vlada Federacije Bosne i Hercegovine donijela Odluku o utvrđivanju javnog interesa za projekt izgradnje Gradskog autoputa - Brze ceste u Sarajevu moguće je iznaći modalitet da se dio navedenog posjeda preduzeća Zrak ustupi radi izgradnje potrebne saobraćajnice.
Navedenim rješenjem izbjeglo bi se ukrštavanje Gradske brze ceste i I transverzale u Velešićima gdje se Sušička dolina odlikuje znatnim suženjem, gdje se nalaze i kolosijeci željezničke stanice Sarajevo, te brojni proizvodni, poslovni i stambeni objekti. Zbog same činjenice da se I transverzala nastoji trasirati kroz Sušičku dolinu, jedino moguće mjesto spoja I transverzale sa Gradskom brzom cestom je u samoj Sušičkoj dolini, a predloženo varijantno rješenje čvorišta Gradske brze ceste sa I transverzalom svojim položajem preuzima ranije planirano čvorište magistralnog puta M-18 sa I transverzalom na lokalitetu Šip, koji se još uvijek odlikuje slobodnim okolnim prostorom za smještanje predložene varijantne trase.
Postojanje stambenih i poslovnih zona, kao i slobodnih površina pružaju prostorima Šipa i Betanije znatno bolje pretpostavke za smještaj čvorišta Gradske brze ceste i I transverzale kao izrazito važnog ulaznog punkta u Sarajevo iz pravca Vogošće. Osmišljenim projektovanjem trase, primjenom tunela, vijadukta moguće je izbjeći pretjerana rušenja pri trasiranju, a isto tako i iznaći pogodna mjesta za više priključaka. Dužina najdužeg tunela bi iznosila cca 1.650 metara, a i ostali predviđeni tuneli su u velikoj mjeri ujednačene dužine što za danas dostupnu tehnologiju gradnje ne predstavlja osobit izazov.
Centar manje zagušen saobraćajem
Trasa takođe zadovoljava zahtijevane elemente od kojih su najvažniji podužni nagib i radijusi koji su u granicama dozvoljenih za rang brze ceste. Trasiranje na gornjem horizontu omogućava da se saobraćaj i vozila izvuku iz centra grada umjesto da idu ciljano u centar. Ovakav pristup bi omogućio da centar grada bude manje zagušen saobraćajem.
U varijanti vođenja Gradske brze ceste na određenoj visini, omogućilo bi se da se ostvari više priključaka sa radijalnih ulica koje se spuštaju ka Baščaršiji, što bi imalo neuporedivo bolje efekte u smislu ravnomjernije distribucije saobraćaja sa Gradske brze ceste do konačnih odredišta i obratno, posebno u vršnom času. Podizanjem trase Gradske brze ceste ostvarile bi se mnogo bolje pogodnosti i za povezivanje Vratnika, Vasinog Hana, Faletića, s obzirom na to da bi se saobraćajnica velike propusne moći znatno približila ovim naseljima u horizontalnom smislu, ali što je još i važnije, u vertikalnom, visinskom smislu, što je važno s obzirom na veliku izdignutost tih rubnih dijelova grada u odnosu na centar.
Realizacijom Gradske brze ceste postale bi potpuno suvišne planirane saobraćajnice VI transverzala i regionalni put R447 Dariva - Vasin Han. Naime, Gradska brza cesta bi dostizala predjele u gornjem toku Buča Potoka kojim bi pristup bio sa petlje u blizini Kobilje Glave, te bi izostala potreba izgradnje sjevernog dijela VI transverzale. Na istočnom dijelu Gradska brza cesta bi dosezala predjele kojima je ranije planiran regionalni put R447 a preko petlje locirane sjeverno od naselja Obhođa bi se omogućio pristup naseljima Vratnik, Vasin Han i Faletići.
Širenje Sarajeva prema zapadu
Broj stanovnika koji živi na blagim, prema jugu orijentisanim padinama starog dijela Sarajeva kao što su Bjelave, Mejtaš, Sedrenik, Medrese, Kovači i Vratnik ni u kom slučaju nije malen i u planerskom smislu ne smije se zapostavljati. Te padine su tradicionalno uvijek bile naseljene individualnim stambenim objektima. Postepeno se vremenom povećavala gustoća izgrađenosti, ali i širenje Sarajeva na nekada sporadično naseljene prostore Sedrenika i Vasinog Hana. Stanje ulične mreže koja servisira velike, pretežno stambene dijelove Sarajeva na tom prostoru je naslijeđena bez velikih mogućnosti proširenja i kvalitetnog poboljšanja saobraćajne dostupnosti. Planski pokušaji da se stanje saobraćajnica popravi su načinjeni kroz Urbanistički plan planiranjem značajnijih saobraćajnica. Ipak, svako poboljšanje je zahtijevalo izvjesna rušenja objekata za šta nije bilo adekvatnih finansijskih sredstava, a otežavajuća okolnost su bili i suprotstavljeni parcijalni interesi vlasnika nekretnina.
S obzirom na to da planiranje i izgradnja značajnih saobraćajnica kao što je Gradska brza cesta uvijek imaju političku podršku te medijsku pažnju, bilo bi dobro iskoristiti projekat Gradske brze ceste ne samo kao tranzitne saobraćajnice već i kao glavne saobraćajnice koja omogućava brz i neometan pristup velikih stambenih naselja na sjevernim padinama Sarajeva ka radnim i poslovnim zonama koje se u odnosu na razmatrani prostor nalaze na zapadu. Iako je trend širenja Sarajeva prema zapadu bio dominantan, karte, geodetske podloge iz različitih perioda razvoja Grada kao i savremeni satelitski snimci ukazuju da se Sarajevo, iako sporije nego prema zapadu, ipak širi i uz padine što za posljedicu ima i povećane gustoće izgrađenosti. S tim u vezi pravovremeno trasirana gradska saobraćajnica velike propusne moći je nasušna potreba na tim prostorima.
Lakše odvijanje saobraćaja zimi
Možda je i sretna okolnost da postoji mogućnost da Gradska brza cesta, iako je prvenstveno motivirana omogućavanjem tranzita, zapravo može imati i mnogo važniju servisnu ulogu u funkciji dostupnosti velikih gusto naseljenih padinskih naselja starog dijela Sarajeva. U smislu odvijanja saobraćaja, ali i održavanja starih padinskih saobraćajnica koje su davno trasirane u pravcu pada terena u zimskom periodu se javljaju i dodatni problemi. Poledica i klizav kolovoz otežavaju saobraćaj, kao i nepropisno parkirana vozila, koja na ionako uskim profilima saobraćajnica ometaju prolazak i rad zimskih službi. S obzirom na navedeno, daleko je lakše održavanje glavnih gradskih saobraćajnica tokom zimskih mjeseci ukoliko su horizontalno položene ili nisu u velikom podužnom nagibu. Samim tim lakše je i sigurnije i samo odvijanje saobraćaja tokom zimskih mjeseci na pravcima koji su horizontalno položeni ili su u blagom nagibu, što odgovara i elementima trasiranja Gradske brze ceste.
Priključkom na magistralni put M-5 na lokalitetu Korije bi se ostvario kontinuitet saobraćajnog toka sa Gradske brze ceste ka južnom tranzitu Sarajeva. Opcionalno, priključkom na magistralni put M-5 na lokalitetu Lapišnice bi se takođe ostvario kontinuitet saobraćajnog toka sa Gradske brze ceste ka Brzoj cesti Sarajevo - Beograd. U oba slučaja Sarajevo bi dobilo jednu vrstu saobraćajnog prstena na svom istočnom prilazu, a konceptualno saobraćajno rješenje bi bilo mnogo određenije i jednostavnije, gdje bi se isticao jedan glavni punkt na istočnom ulazu u grad, koji bi imao važnu ulogu u kontroli i regulaciji saobraćaja. Tako formiran prsten bi imao značajnu ulogu u zaobilaženju bez nepotrebnog spuštanja u zagušene dijelove gradskog centra.
Panoramski pogled
Dodatne prednosti postojanja prstena su takođe značajne, počev od znatno bržeg i sigurnijeg pristupa cijelim naseljima, bržeg pristupa interventnih vozila, a u slučaju izvođenja radova na postojećoj uličnoj mreži ili zastoja usljed saobraćajnih nezgoda saobraćajni prsten bi uvijek pružao mogućnost alternativnog pristupa. Vožnjom Gradskom brzom cestom na visini iznad Gradskog jezgra ostvarivao bi se vrlo kvalitetan panoramski pogled na grad, što bi bio značajan prilog integrisanju i međusobnom optimiziranju saobraćaja, naslijeđa i turizma. Radi uporedbe i neposrednog primjera dovoljno je spomenuti gradsku obilaznicu koja se trasom uskotračne pruge sa južne strane grada obroncima Trebevića postepeno penje od Grbavice, Vraca, Kovačića, Soukbunara, Bistrika i Hrida.
Vožnjom gradskom obilaznicom moguće je doživjeti grad na način kako su ga sagledavali putnici na čuvenoj pruzi od Sarajeva ka Višegradu. Primjer obilaznice tzv. tranzita je potpuna potvrda vrijednosti panoramskog sagledavanja grada iz vozila koja se kreću određenom brzinom i omogućavanje da se grad sagleda i sa sjevera sa Gradske brze ceste time dobiva puno opravdanje.
(Tekst predstavlja dopunu ranijih viđenja problematike od strane autora i sadrži dijelove članka od istog autora pod nazivom: “Varijantna rješenja trase Gradskog autoputa kroz stare dijelove Sarajeva” objavljenog u časopisu “Transportna infrastruktura i transport”, br. 6. god. 5. Sarajevo, 2015)
